Siber aylaklık nedir?

İnternet bugün her yerde: okulda, evde, iş yerinde, hatta mobil teknolojilere erişimin artması ve yaygınlaşmasıyla da her an elimizin altında. İnterneti bilgiye erişim, eğitim, ticaret, sosyalleşme gibi oldukça farklı amaçlarla kullanıyoruz, ancak bu teknolojinin aşırı ve kontrolsüz kullanımının getirdiği bazı sıkıntılar da bulunmakta: “Siber aylaklık” bunlardan bir tanesi. İnternetin zararları içinde siber aylaklık sayılabilir mi? Siber aylak mısınız?

Siber aylaklık nedir?

Bireylerin gerek iş ortamında gerekse eğitim ortamında, İnternet ve mobil teknolojileri amaç dışı kullanmaları siber aylaklık olarak tanımlanmaktadır.

Diğer bir deyişle, bireylerin bulundukları ortamdaki sorumluluklarını bir yana bırakıp örneğin bir çalışanın işyerindeki görevlerini yerine getirmesi ya da bir öğrencinin sınıfta dersi ile ilgilenmesi yerine İnternet’te gezinmesidir.

Tabii buradaki asıl sorun, bu davranışların iş saatlerinde ya da derste gerçekleştiriliyor olması. Siber aylaklık, ya bireyin yapması gereken bir iş varken İnternette gezinmesi ya da aynı anda hem işiyle uğraşırken hem de amacı dışında İnternette gezinmesi, yani çoklu görev (multitasking) yapması şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Bireyler siber aylaklık yaparken sosyal paylaşım ortamlarında yazışma (Whatsapp, Messenger vb.) başta olmak üzere, kişisel e-mail kontrolü, oyun oynama, müzik indirme, haberleri takip etme ve alışveriş yapma gibi etkinliklerde bulunmaktalar. Online erişim fırsatları çoğaldıkça siber aylaklık da maalesef aynı oranda artmaktadır.

Peki Kim Bu Siber Aylaklık Yapan Bireyler?

Aslında kadın-erkek fark etmeksizin hepimiz siber aylaklık yapıyoruz. Literatürde bu konuda yapılan ilk çalışmalar erkeklerin daha fazla siber aylaklık yaptıklarını gösterirken, yakın zamanda yapılan çalışmalar ise kadın-erkek fark etmeksizin neredeyse eşit düzeyde siber aylaklık yapıldığını gösteriyor.

Bu duruma, kadınların zaman içerisinde İnternet yeterliliği açısından erkekleri yakalamalarının ve son yıllarda artış gösteren sosyal paylaşım ortamlarının yaygın kullanımının elbette etkisi bulunmakta. Aslında cinsiyet farklılığı hangi amaçla siber aylaklık yapıldığına göre de değişebiliyor.

Erkekler oyun, bahis ve haber sitelerinde ve kişisel işlerini gerçekleştirme amacıyla İnternet’te gezinirken, kadınlar da tahmin edildiği üzere daha çok sosyal medyada yazışmaktalar. Ancak en son yapılan çalışmalar, erkeklerin de sosyal medyada yazışarak kadınlar kadar siber aylaklık yaptıklarını göstermekte.

Literatürde iş yerinde siber aylaklık yapan bireylerin genelde işinden memnun olmayan, özellikle genç ve erkek çalışanlardan oluştuğu, aynı zamanda gelir ile eğitim düzeyi yüksek ve üst düzey pozisyonlarda çalışanların daha fazla siber aylaklık yaptığı belirtilmekte.

İşteki performans ve memnuniyet azaldıkça, aynı oranda siber aylaklık da artmakta.

Yine literatüre göre, eğitim ortamında başarı düzeyi yüksek ve İnternet kullanım tecrübesi daha fazla olan öğrenciler şaşırtıcı bir biçimde daha fazla siber aylaklık yapmaktalar.

Aynı zamanda bu grup genelde erkek öğrencilerden oluşuyor.

İş Ortamında Siber Aylaklık

İşyerinde yapılan siber aylaklık kapsamında değerlendirilen etkinlikler kurumsal değil bireysel amaçlı İnternet aktiviteleri olarak tanımlanmaktadır.

Sosyal medyada yazışma ve takip, gazete okuma, bahis ve oyun oynama vb. etkinliklerin yanı sıra kişisel e-mail kontrolü de siber aylaklık adı altında geçerken, elbette kurumsal e-mail adresindeki e-mail kontrolü gibi işyeri odaklı aktiviteler bu kapsama girmemektedir.

Peki siber aylaklık nelere sebep oluyor derseniz, temelde iş yerinde performans düşüklüğüne ve iş verimliliğinde azalmalara sebep oluyor.

Çalışanlar siber aylaklığı genellikle görevlerini yerine getiriyormuş görüntüsü vererek gerçekleştiriyorlar. Kurumlar ise İnternet altyapısının gereksiz kullanımına sebep olan siber aylaklık konusunda bir takım teknik önlemler alarak çalışanların gezinmelerini takip etmekte veya engellemektedir.

Eğitmenler siber aylaklığa karşı önlem almalı

Eğitim Ortamında Siber Aylaklık

Öğrenciler derste öğretmenlerini dinlerken, bir aktivite yaparken ya da laboratuvarda çalışırken kimi zaman siber aylaklık yapmaktalar.

Literatürde öğrencilerin derste siber aylaklık yapmalarının sebebi olarak motivasyonlarının düşmesi, öğretmenin öğrencileri kontrol etmemesi, stres, öğretmenin bilgi yetersizliği, ders için kullandığı yöntem ve stratejilerin, ders materyal ve içerikleri ile iletişim becerilerinin etkin olmaması gösteriliyor.

Bilgisayar ve mobil teknolojilerin sınıfta etkin kullanımı multimedya destekli, zengin, öğrenci merkezli ve aktif öğrenmeyi destekleyen bir eğitim yaşantısı sunarken, bu teknolojilerin derste verimsiz ve etkin olmayan kullanımı siber aylaklığa sebep olabilmekte.

İlaveten, bu teknolojiler olmasa dahi öğrenciler her an ellerinin altında olan cep telefonu ile siber aylaklık yapma
eğilimindeler.

Öğrencilerin derste bu gibi davranışları gerçekleştirmeleri de maalesef dikkat dağılmasına, eksik öğrenmeye, derse yönelik motivasyonun düşmesine ya da öğrencide gereksiz bilişsel yüke sebep olabilmekte.

Siber aylaklık, bugün lise hatta ortaöğretim düzeyine de inmiş, sadece ülkemizi değil tüm dünyayı ilgilendiren bir
sorun haline gelmiştir. Üstelik siber aylaklık, sadece bunu yapan bireyi değil o anda yakın çevresinde olanların da
dikkatini dağıtarak onları olumsuz yönde etkilemekte.

Cep telefonlarının ders esnasında kullanımına yönelik bir yasaklama ise bireylerin haberleşme hürriyetinin elinden alınması kapsamına girdiği için maalesef uygulanamamakta.

Siber Aylaklığı Azaltmak için Neler Yapılmalı?

Düşük motivasyon, etkin olmayan eğitim ortamı, eğitmen ve uygulanan eğitim yöntemleri sınıfta siber aylaklığa sebep olan etmenlerden bazıları. Bir öğrenci eğer derste motivasyonu düşerse veya canı sıkılmaya başlarsa hemen siber aylaklık yapmaya başlıyor.

Öğrenci derste pasif durumda kalırsa yine bu tehdide maruz kalabiliyor. Yapılan araştırmaların sonucunda ise buna
çözüm olarak öğrenciyi derste sürekli aktif ve uyanık tutmak, yani öğrencinin tam anlamıyla dersin içine çekilmesi önerilmekte.

Bu anlamda derste uygulanan yöntem ve pedagoji çok önemli ve eğitmenlerin bu konuda dikkatli olması gerekmektedir.

Eğitmenler öğrencileri iyi izlemeli ve gerektiğinde ders içi etkileşimi artıracak teknikler ya da etkinlikleri işe koşmalı.

İş yerine gelecek olursak cinsiyet, eğitim düzeyi ve mesleki statünün yanı sıra iş yerinde İnternet kullanım politikasının ve caydırıcı mekanizmaların var olup/olmaması, sosyal normlar ve işe yönelik negatif tutum gibi faktörler de siber aylaklık olasılığını etkilemektedir.

Bunu önlemek için ise çalışanların bilgilendirilmesi ve caydırıcı mekanizmaların hayata geçirilmesi önerilmektedir. Aynı zamanda çalışanlar İnternet kullanım koşulları konusunda da aydınlatılmalıdır.

Her ne kadar kimi araştırmacılar siber aylaklığı çalışan için bir kafa boşaltma süreci ya da enerji depolanacak kısa bir mola gibi tanımlasalar da, çalışanlardan bu davranışları kendilerine ayrılan zamanlarda, öğrencilerden ise teneffüste ve ders dışında gerçekleştirmeleri bekleniyor.

Sonuç olarak, uzmanlar gerek bireylerin eğitim ortamında öğrenmesinde, gerekse çalışanların iş yeri performansında olumsuz etkilere sebep olan siber aylaklığı önlemek için, bireyleri bilgilendirmenin ve kurallar koymanın önemini vurgulamaktadır.

Yoksa siz de mi siber aylaksınız?

İnternet bugün her yerde: okulda, evde, iş yerinde, hatta mobil teknolojilere erişimin artması ve yaygınlaşmasıyla da her an elimizin altında.

İnterneti bilgiye erişim, eğitim, ticaret, sosyalleşme gibi oldukça farklı amaçlarla kullanıyoruz, ancak bu teknolojinin aşırı ve kontrolsüz kullanımının getirdiği bazı sıkıntılar da bulunmakta: “Siber aylaklık” bunlardan bir tanesi.

Kaynaklar ve Dış bağlantılar

• Prof. Dr. Meltem Huri Baturay Atılım Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu Temel İngilizce Bölüm Başkanı

Ayrıca bakınız

• Beyni internete bağlamak mümkün mü?
• Ruhsal sağlığı bozuk olan genç kadınların sayısı artıyor!
• Paylaştığınız fotoğraflar ruhsal aynanız