Matematikte Sonsuzluk hesabını Newton’la beraber bulan ve Tarihte ilk mekanik hesaplama makinesi üreten Alman dahi matematikçi Gottfried Wilhelm Leibniz, Teknolojinin ilerlemesine öncülük yapan ilk bilgisayarların öncülerindendir. Yazımızda Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Gottfried Wilhelm Leibniz’in Hayatı ve Biyografisi, Geliştirdiği ilk mekanik hesap makinesi Adımlı Reckoner’in nasıl yapıldığını ve nasıl çalıştırdığını anlatmaya çalışacağız.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir?

Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716), Alman bilim adamı, bir  filozof, sistemci düşünürlerinden biridir. Adımlı yada Kademeli Reckoner hesaplayıcısının mucidi, Matematik, metafizik ve mantık alanlarında ileri sürdüğü yeni düşünce ve görüşleriyle tanınır. Bu kadar öncü olmasına rağmen hayatının son zamanlarında yalnız ölmüştür. Teknolojinin babalarından sayılan bu dahinin hayat hikayesine geçelim.

Gottfried Wilhelm Leibniz, 1 Temmuz 1646 yılında Almanya Leipzig’de doğdu. Babası Leipzig Üniversitesinde ahlâk felsefesi dersleri veriyordu. Annesi, ünlü bir Leipzig avukatının kızı, dikkatli, eğitimli ve akıllı bir kadındı. Henüz 7 yaşına gelmeden Leibniz babasının ölümünden sonra, Annesi çocuklarının eğitimi için özel olarak kendini adadı ve oğlu üzerinde büyük bir etki yaptı. Babası ona çok geniş bir kütüphane bıraktı.

Gottfried Wilhelm Leibniz, zeki bir çocuk olduğunu 8 yaşına geldiği zaman Latince’yi öğrenerek sonrasında 12 yaşında Yunanca öğrenmeye başladı. Pascal gibi Matematik alanına girmesi o zamanki bilim kitaplarının latince ve yunanca olması nedeniyle, bu dilleri bildiğinden rahat bir şekilde okudu. Diğer taraftan Felsefe  ve Tarih kitaplarına olan ilgisi artmaya başladı.

Gottfried Wilhelm Leibniz, 14 yaşına geldiğinde Leipzig Üniversitesi’ne girdi. Almanya’da felsefe tarihinin kurucusu sayılan Jakob Thomasius’tan felsefe okudu.

1663 yılında ise Jena’ya giderek, dönemin en iyi matematik profesörlerinden dersler aldı.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Gottfried Wilhelm Leibniz’in Portreleri

1666 yılında, 20 yaşındaki Genç Gottfried Wilhelm Leibniz, ilk kitabı, felsefe hakkında olup, Habilitasyon tezi De Arte Combinatoria (Kombinasyonlarının Sanat Üzerine) yayınlandı. Leibniz, 25 yaşına geldiği sırada yayınlanmış birçok önemli eseri vardı. Leipzig Üniversitesi ona mezun olduktan sonra  hukuk dersleri sağlamak için pozisyon atadı fakat reddetti. Leibniz onun yerine Altdorf Universitesinde  beş ay  doktorasını yaptı. Daha sonra Altdorf akademik atama teklifinide reddetti.

Bir ara politika ile ilgilendi, bu konuda da bazı eserler yazdı. Politika çalışmaları hiçbir zaman Leibniz’in felsefe ve matematik alanlarındaki çalışmalarına engel olmadı.

Leibniz, 1672 yılında, 26 yaşında ileri modern matematik çalışmalarına başladı. 1672 yılında Leibniz Pascal ile tanışmıştır. (Pascaline‘ı geliştirmeye karar verdi). Bundan 3 yıl sonra Isaac Newton‘dan bağımsız olarak Calculus’un yani Matematik Hesaplarındaki Sonsuzluk teoremini keşfetti. (Fundamental Theorem of Calculus).

Pek çok yıl Leibniz ve Isaac Newton taraftarları arasında kimin Calculus’u keşfettiğine dair bir tartışma olsa da şuan Leibniz ve Isaac Newton için Calculus’un babaları olarak kabul edilmektedir. 1673 başında, Leibniz, Londrada bazı ingiliz bilim adamları bir araya geldi. Beton Hareket Teorisini ve yaptığı hesaplama makinenin prototipini Royal Society’de gösterdi. (Royal Society bilim adamlarının üye olduğu bir örgüt)

1672 yılında Fransız hükümeti davetiyle tartışma için Paris’e gitti. Plansız geldiği bu yerde Leibniz, hayatının en öğretici ve yapıcı bir yılını geçirdi.

Paris o yıllarda adeta Avrupa’da felsefi etkinlik merkezi oldu ve Leibniz  filozoflardan Arnauld ve Malebranche ile, matematikçi Christian Huygens ve fizikçi Edme Mariott‘de dahil olmak üzere tanışarak ilim yelpazesini geliştirdi. Huygens‘in misafiri olarak kaldığı bu dönemde, tüm zamanların en büyük matematiksel buluşlarının adımlarını attılar. Sonsuz hesabı ile matematik dünyasına yeni bir anlayış getirdi. Pascal ve Descartes gibi 2 önemli bilginin yazıları ona ön ayak olmuştur.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Gottfried Wilhelm Leibniz’in renklendirilmiş fotoğraf haline getirilmiş portresi

Paris’te iken, Leibniz fizik ve matematik üzerinde çalıştı ve Adımlı Reckoner (veya Reckoner adımlı-step Reckoner ) olarak ilk mekanik hesaplama makinesini tasarlamaya başlamıştır. Bununla kalmayıp ek olarak, sualtı gemi planları ve denizaltı için denge tekerleklerin geliştirilmiş bir sistem için teknolojik fikirlerde geliştirmiştir.

1679 yılında, Leibniz ikili sayılar sistemini bulduğunda kendine göre  günümüz evrensel bilgisayar içinde  mermerler ile temsil edildiği bir makine hayal etmiştir.

1676 yılında Leibniz’e Hannover Duke tarafından Adalet Bakanlığı Danışmanlığına terfi etti. Daha sonra Leibniz birçok diplomatik ve bilimsel misyonlara katıldı. Bu görevde iken iki felsefi risale yazdı.

1700’de bir davet üzerine, Berlin’e gitti. Berlin Üniversitesi’nin kurulmasını sağlayarak üniversitenin ilk müdürü oldu.

1709 yılından sonra Viyana’da yaşamayı tercih etti ve Berlin’deki görevini bıraktı. Hayatının 3 senesini Viyana’nın güzelliğinde sessiz ve sedasız geçirdi.

1712’de Leibniz’e baron payesi verildiyse de dört yıl sonra 1716 yılında Hannover’de öldüğü zaman fakir bir adam gibi gömüldü.

Leibniz arkasından ağlayan tek adam olan, arkadaşı J. G. Von Erckhart, sonradan yazdığı hatıralarında bu cenazeyi, “ülkesinin şerefini temsil eden bu adam, bir dilenci gibi toprağa verildi.” cümlesiyle anlatmıştır.

Sonsuzluk hesabını ve Adımlı Reckoner buluşlarıyla, sonraki dönemlerdeki mucitlere önayak olmasına rağmen günümüzde bile kimse adından bahsetmemektedir. Saygıyla anıyoruz.

Okumadan Geçme: İlk hesap makinesini Leonardo da Vinci’mi buldu? Pascal’mı buldu?

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Gottfried Wilhelm Leibniz’in anısına yapılmış bazı eski pullar

Adımlı Reckoner Nedir? Nasıl Çalışır?

Adimli Reckoner yada İngilizce Stepped Reckoner (Step Reckoner) geniş anlamıyla Kademeli Reckoner, ünlü matematikçi ve Almanların önde gelen filozoflarından Gottfried Wilhelm Leibniz  tarafından icat edilen Pascaline den sonra, otomatik hesaplama yapan ilk mekanik hesap makinesidir.

Pascaline Hesaplama Makinesinin babası Pascal devamlı Gottfried Wilhelm Leibniz ile istişare içinde bilgileri paylaşıyorlardı. Pascal ölümünden sonra yapamadıklarını Gottfried Wilhelm Leibniz 1671 yılında, piyasaya Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) yani Kademeli Çalışan, çarpma, bölme ve basamaklı eklemeler dizi karekök değerlendirilebilen, hem de ekleme ve çıkarmalar yapabilen bir cihaz icat etti.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Gottfried Wilhelm Leibniz’in ilk mekanik hesaplama makinesi: Adımlı Reckoner | Stepped Reckoner

Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) Fransız matematikçi ve filozof Blaise Pascal’ın fikirlerini değerlendirerek ve Leibniz’in kıvrak zekası ile tekrar tekrartoplama ve çarpmayı kaydırarak geliştirerek oluşturdu. Onun benzersiz, davul şekilli dişlileri sonraki 275 yıl boyunca birçok başarılı hesap tasarımlarının temelini, tek bir hesap altında yatan mekanizma için kesintisiz bir rekor oluşturdu. Leibniz yaklaşık 45 yıldır Kademeli- Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) sadece birkaç versiyonu yapılmıştır.

Gottfried Wilhelm Leibniz, aynı zamanda güçlü, modern bilgisayarların çalışması için esas olan ikili sayı sistemi, kullanımı savundu.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) Replikası

Pascal‘ın Pascaline ve onu modifiye eden Leibniz‘in Adımlı Reckoner’i bugün kullandığımız bilgisayarların ilkel atalarından biridir.

İlk bilgisayarın öncülerinden olan Leibniz, ikili sistem mantığını ilk oluşturanlardandır. Yıllar sonra elektronik devreli eşdeğerleri nihayet 1970’lerin başında hazır ve uygun fiyatlı olana kadar bu makinelerin türevleri üretilmeye devam etti.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) iş kısmı

Gottfried Wilhelm Leibniz, ikili sayı sisteminin güçlü bir savunucusu oldu. İkili sayılar kolayca bir anahtarı açık ve kapalı devreler tarafından temsil edilebilir, sadece iki basamak gerektirir çünkü makineler için idealdir. Bir elektrik devresi tarafından oluşturulan  bilgisayarlar elektronik olunca, ikili sistem özellikle uygun oldu. Bu mantık, yanlış temsil edebilecek kapalı, gerçek temsil edebilecek ve akımı doğrudan akışını temsil anlamına geliyordu.

Gottfried Wilhelm Leibniz makineleri hesaplanmasında ikili sistemin uygunluğunu görmede ileri görüşlü, ama onun makine kullanmak vermedi. Bunun yerine, Adımlı Reckoner 10’a kadar olan sayıların pozisyon kadranlarında pozisyonları gibi, ondalık sayıları da gösterebiliyordu.

Gottfried Wilhelm Leibniz Kimdir? Hayatı, Biyografisi ve İcatları | Adımlı Reckoner (Stepped Reckoner) mantığını kullanan Walther tarafından modern hesaplama makinesi yapıldı

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• ”Leibniz’in Felsefesi – Metafizik Üzerine Konuşma”. Afşar Timuçin, Bulut Yayınları,
• ”Monadoloji”, Gottfried Wilhelm Leibniz. İdea Yayınevi tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
• ”Theodicee” (Ya da Tanrının Haklı Kılınması), Gottfried Wilhelm Leibniz. Biblos Kitabevi tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
• ”Monadoloji ya da Felsefenin İlkeleri”, Ogün Ürek Türkçeye çevirmiştir. Biblos Kitabevi,
• Adimli Reckoner için  Britannica .