Çölyak Hastalığı nedir? Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi

Çölyak, nedenlerinin başında genetik olan, ince bağırsak alerjisi sonucu oluşan hastalıktır.

İnce bağırsağın iç yüzeyinde bulunan ince kılcıklar besinlerin emilimini sağlar. Bu ince kılcıklara latince tüy anlamına gelen Villus denilmekte. Bu kılcıklar sindirimde öğütülmüş besinlerin faydalı kısımlarını toplar ve faydasız kısımlar dışarıya atılır.Aynı zamanda Villuslar ince bağırsağın iç hacmini genişleterek daha fazla maddenin emilimine destek olur.

Villusların eğer yapısı bozulursa, öğütülen besinlerin hiçbirisi alınmaz direk boşaltıma gider. Bağırsaklarda emilim olmadığı zaman ise bağışıklık sistemi çöker ve vücutta anormallikler oluşmaya başlar.

Küçük Çocuklarda kusma, şişik karın, zayıflama, boy kısalığı ilerki yaşlarda kolay kemik kırılmaları, anemi, karaciğer hastalıklarına sebep olan Çölyak Hastalığı teşhis edilmesi için doktor kontrolü şarttır.

Çölyak (Celiac) Hastalarının bir numaralı düşmanı buğday, çavdar gibi tahıl ürünlerinde bulunan glutenin yenmesidir. İnce yapıları ve parmak boyuna yakın uzunluğundaki Villuslar gluten proteinini gödüğü an adeta işi bırakırlar ve tüylerini yere sererler. Villuslar iş yapamadığı zaman ne yenilirse yenilsin tüm besinler boşaltım sistemi ile atılır.

Çölyak, pek çok hazır gıdada (bisküvi, reçel gibi) kıvam verici madde olarak ta kullanılan gluten adlı proteine karşı ince bağırsağın ömür boyu süren bir hassasiyet göstermesinden kaynaklanıyor.

Vücudun organının kendi kendine zarar veren bir hastalık olduğu için  Oto-immün sistem rahatsızlığı yani Bağışıklık sistemi rahatsızlığı da senmektedir.

Yediğimiz her yiyecek yemek borusundan mideye, mideden ince bağırsağa, oradan da kalın bağırsağa gidiyor. Midede hazmedildikten sonra, sağlığımız için gerekli olan tüm besin maddeleri ince bağırsakta bulunan villus çıkıntıları sayesinde emilerek kana karışıyor. Villuslar olmadan, vücut hiçbir besin maddesini ememez.

Çölyak Hastalığı nedir? Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi | İnce bağırsaktaki villus ve mikrovilluslar

Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Çölyak hastalarında gluten maddesi villusları yok ettiği için vücut gerekli olan besin maddelerini alamıyor. Bu durumda da bağışıklık sistemi bozularak  Çölyak Hastalığı ortaya çıkıyor. Aslında çocuklarda aileden birinde var ise olma ihtimali yüksektir. Fiziksel olarak şişik karın ama zayıf görüntülü çocuklarda belli olur.

Çölyak Hastalığı Belirtileri

• Çok sık tekrarlayan karın ağrıları,
• Kronik ishal,
• Kilo kaybı,
• Açık renkli, kötü kokulu dışkı,
• Kansızlık,
• Gaz çıkarma,
• Kemiklerde devamlı Ağrı, Eklemlerde ağrılar,
• Psikolojik rahatsızlıklar, Davranış değişiklikleri,
• Kaslarda oluşan rutin kramplar,
• Devamlı bitkinlik,
• Yaşına uygun boy uzamaması,
• Bebeklikte gelişim, büyüme bozuklukları,
• Bacaklarda uyuşma, karıncalanma,
• Ağız içerisindeki devamlı oluşan açık yaralar,
• Ağrılı deri hastalığı,
• Çarpık diş gibi Diş bozuklukları yada mine kaybı,
• Haddinden fazla kilo kaybından dolayı oluşan adet düzensizliği, kısırlık, sık düşük yapma eğilimi

Bazı insanlarda Çölyak hastalığı söz konusu belirtiler olmayabilir. Onların ince bağırsaklarının hasarsız kısmı yeterince besin alabildiğinden belirtilerin çıkmasını önlemektedir. Bununla birlikte belirtisi olmayan insanlarda çölyak hastalığının komplikasyonlarının riski hala mevcuttur.

Çölyak Hastalığı nedir? Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi | Gluten asla olmayacak

Çölyak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Çölyak hastalığını tanı koymak uzmanlarca çok zor olabilmektedir. Çünkü hastalığın belirtilerinden bazıları diğer hastalıkların belirtileri ile aynıdır. (Crohn`s hastalığı, ülseratif kolit, bağırsak enfeksiyonları, kronik yorgunluk sendromları ve depresyon).

Çölyak Hastalarının kanlarında antikor seviyesinin yüksek olduğu keşfedilmiştir. Çölyak Hastalığını daha emin adımlarla bakmak için gluten vermeden önce ve gluten verdikten sonra kan testi ile doktor tarafından bakılmaktadır.

Genetik bir hastalık olduğu için, ailesinde çölyak vakası olanların, şikâyeti olmasa da mutlaka doktora başvurmaları ve gerekli kontrolleri yaptırmaları gerekiyor. Özellikle birinci derece akrabalar ana, baba, kardeş, ya da çocuklar- hastalık için test yaptırmalıdırlar. Çünkü birinci derece akrabaların yaklaşık % 10’unda ileride bu hastalık çıkması söz konusudur.

Eğer test sonuçları ve belirtiler çölyak hastalığını işaret ediyorsa, doktor villuslardaki hasarı kontrol etmek için ince bağırsaktan çok küçük bir doku parçası alabilir. Bu yapılan işlemin adı biyopsidir. Biyopsi işlemi; endoskop olarak adlandırılan ince bir tüp ağız ve mideye doğru ince bağırsağa içine sokulur ve aletin yardımıyla küçük bir doku örneği endoskopa alınır. İnce bağırsak biyopsisi çölyak hastalığını teşhis etmenin en iyi yoludur.

Çölyak Hastalığı nedir? Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi | Çölyak için glutensiz bir yaşam

Çölyak Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çölyak hastalığı için tek tedavi glutensiz diyet uygulamaktır. Glutensiz diyet gluten içeren tüm gıdalardan sakınmak ve onları tüketmemektir.

Birçok insan için diyet hastalık belirtilerini durduracaktır, eğer gluten alınmassa Villuslarlarda iyileşme gerçekleşecektir ve bağırsakların daha fazla zarar görmesi önlenecektir. Diyetin başladığı günler içerisinde iyileşmeler de başlar ve ince bağırsak genellikle tam olarak iyileşir. Villuslar 6 ay içinde tam çalışır hale gelebilir.

Glutensiz beslenme yaşam boyu sürmesi gerekmektedir. Ne kadar az olursa olsun gluten ve dolayısıyla glutenli gıdalar tüketmek bağırsaklara zarar verir. Bu çölyak hastası olan herkes için böyledir. (Çölyak hastalığı olan kişilerde dikkate değer bir belirti olmasa bile.)

Eğer tedavi edilmezse, hastalık ilerlerse Bağırsak kanserine kadar ölümcül sonuçlar meydana gelebilir.

İlerlemiş Çölyak hastalığında gluten kesilsede iyileşme gözükmeyebilir. Bağırsak hasarı büyük olduğu için, İnce bağırsaklarından yeterli derecede besin emilemediğinden damar içine ilave besin almaya ihtiyaçları vardır. Genelde immunsupressif ilaç tedavisi tercih edilmektedir.

Çölyaklı Hastalar Ne yapmalı?

Çölyak hastalığı tedavisinde ilk adım, glutensiz ama sağlıklı bir beslenme alışkanlığını bir yaşam biçimi haline getirmektir. Sınırlamalara rağmen, iyi düzenlenmiş bir diyetle çok çeşitli gıdalar yenilebilir.Doktorunuz size en iyi bilgiyi verecektir. Fakat biz ek olarak önerilerimizi sunalım.

Buğday, arpa, yulaf ve çavdar yerine pirinç, patates, nohut, mercimek, kestane, soya, fasulye, fındık, çiya tohumu gibi besinleri ve bu besinlerden elde edilen un ve nişastalar tercih edilmelidir.

Kuruyemişler, özellikle de ceviz, fındık, incir ve kuru üzüm, sofrada sürekli bulunmalıdır.

Gluten, gıda sanayinde kıvam verici, koyulaştırıcı ve yapıştırıcı katkı maddesi olarak kullanılıyor. Bu nedenle, etiketinde “glutensiz” ibaresi olan tüm gıdalar yenilebilir. Günümüzde pek çok firmanın glutensiz un ve unlu mamül üretimi söz konusudur.

Eğer hasta tarafından Poğaça, ekmek, kek gibi yiyecekleri çok seviliyorsa, tek seçim evde glutensiz unla bu gıdalar hazırlanabilir.

Çölyak Hastalığı nedir? | İzle

Çölyak Hastalığı nedir? Nedenleri ve… paylaşan: gelgez.net

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Doç. Dr. Binnur Şimşek (Gastroenteroloji Uzmanı)
• Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi | Prof Dr Sema Aydoğdu
• Prof. Dr. Cem Kalaycı | Mide ve Bağırsak Hastalıkları Uzmanı
• Doç. Dr. Eser Vardareli (Gastroenteroloji Uzmanı)