Donmalarda nasıl ilkyardım yapılmalı?

Donmalarda ilkyardım kuralları nelerdir?, Donma Nedir?, Donma Çeşitleri Nelerdir? Bu yazımızda sizlere bu soruların cevaplarını vermeye çalışacağız.

Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve kanın pıhtılaşmasıyla dokularda hasar oluşmasına donma denir.

Soğuk nedeniyle donma meydana gelen bu yaralanmalara soğuk yanığı da denmektedir. Donma özellikle soğukla temas kalan bölgeler yani açıkta kalan yerlerde ve uzuvlarda oluşur. Aynı zamanda donmaların nedeni kan dolaşımını sağlamayan giysilerdir.

En sık donan bölgeler eller ayaklar, burun uçları ve kulaklardır. Kulaklar ince olduğundan fazla bir dolaşıma sahip olmayıp, burunlarda genelde soğuktan pek iyi korunamazlar. Eğer vücuttaki ısı kontrolu sağlanmazsa dolaşım azalır ve dokular donmaya başlar. Soğuk ayrıca damarları çevreleyen ve plazmanın damarın dışına çıkmasını önleyen endothelial hücrelerinede zarar verir. Plazmanın kaybıysa ,damarın içinde kanın  pıhtılaşmasına ve dolaşımın daha da yavaşlama sebebidir.

Donma ya tıp dilinde soğuk ısırığı olarakta bilinmektedir. Donmalardan korunmanın yollarının başında, Vücudunuzun merkezini sıcak tutarak dolaşımın azalmasını önleyen giysiler vücudunuzun uç noktalarını da sıcak tutar.

Ayrıca önemli noktalardan biri de dar ayakkabılar gibi dolaşımı engelleyecek şeyler giyilmemesidir.
Soğuk ile temas durumlarında kesinlikle hareketsizlik olmamalıdır. Dolaşımı devam ettirmek için el ve ayak parmakları hareket ettirilebilir ve kolları hızla çevirmek dolaşımı hızlandırmak için iyi bir yöntemdir.

Donma Çeşitleri Nelerdir? Belirtileri Nelerdir?

Donmaları 3 kategoride toplayabiliriz. Belirtilerine göre donma çeşitleri şöyledir;

1. Birinci derece donmalar en hafif olanıdır. Deride solukluk ve soğukluk hissi olur. Uyuşukluk ve halsizlik başlar. Sonrası kızarma ve karıncalanma görülür.
2. İkinci derece donmalarda, şişlik, ağrı ve içi su dolu kabarmalar elde gözükmeye başlar. Gerginleşen cilt, siyahlaşmaya başlar.
3. Üçüncü derecede donmalarda, en problemli olanıdır. Doku zarar görmüş ve artık düzeltemessiniz. Oluşan siyah bölge artık kesin hatlarla belli olmaktadır. Bu bölgelerin genelde cerrahi operasyonla kesilmektedir.

Donmalarda nasıl ilkyardım yapılmalı? | 3.derece donma

Donmalarda ilkyardım adımları

• Donmuş kişinin soğukla teması kesilmelidir. Ilık ortama çekilmelidir.
• Bilinç açık mı kontrol edilir? Eğer değilse 112 acil destek hemen bulunmalı.
• Bilinç açıksa, sıcak ve şekerli içecekler verilmeli.
• Psikolojik olarak rahatlatmak ve sakinleştirmek gerekir.
• Islak giysiler çıkartılar, Kuru giysiler giydirilir.
• Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.
• Donuk Bölgeye ovma yada sıcak su dökmeyiniz. Kendiliğinden ısınması ya da çözünmesi sağlanır.
• El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.
• Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.
• Donma eğer 2. ve 3. derece ise hemen 112’den destek alınır.

Donmalarda nasıl ilkyardım yapılmalı? | 3.derece donmalarda siyah bölgeler kesilir

Dağ Bölgelerinde Donmaya Maruz Kalma ve İlkyardım

Dağ bölgelerinde, yada karda bu tehlikeyle karşı karşıya kalmış durumlar donmanın 3. derecesidir. Bu durumlarda ilkyardım şu şekilde olmalı ve acil yardım merkezlerine hastayı ulaştırmanız gerekmektedir.

• Donmuş kişinin maruz kalmış bölgelerine kesinlikle sıcak veya soğuk maddelerden uzak tutulmalı. Direk olarak Sıcak veya soğuk uygulanırsa kan damarları zarar görecek ve kangren kaçınılmaz olacaktır.
• Donmaya maruz kalan bölgeyi hemen kuru, yünlü veya pamuklu kıyafetler/örtüler örterek ısıtmaya çalışın.
• Donan bölgeyi hiçbir şekilde hareket ettirmeyin, ovmayın. Dokunun içindeki buz kristalleri sinir ve damarlara zarar verecektir.
• Uygulanacak ilk tedavi daha çok donan bölgeyi uzaktan ısıtıp, buzları çözmek ile sınırlıdır.

Donmuş bölge nasıl ısıtılır?

Böyle bir durumda 2 çeşit ısıtma şekli vardır.

• Birincisi Pasif ısıtmadır.Donmuş kişiyi  kendi vücut ısısı ve normal bir oda sıcaklığında çözülmesini beklemektir.Battaniye ile sarıldıktan sonra, ortalama 23 derece olan bir odada tutmanız gerekir. Eğer bir dağ evi değilse yardım yeri, izole bir çadırda olabilir.
• İkincisi Aktif ısıtmadır. pasif ısıtmaya ek olarak yapılır.Hasta dağdan indirilebiliyorsa , aktif ısıtma yapılmamalıdır. Pasif ısıtma sonrası, aktife geçerken donmuş kişi 40 – 45 santigrat derecede ısıtılmış banyo suyu ile yıkanır.eğer yıkanılma durumu yoksa donmuş bölgeler ılık su ile buzlar çözülünceye kadar (yaklaşık yarım saat) teması sağlanmalıdır. Çok vakit kaybetmeden bu işleme geçilebilirse, donmuş bölgedeki doku kaybı minimuma indirgenebilir, tekrar kan dolaşımı sağlanabilir.

Donmanın oluştuğu ilk bölgeler parmaklardır.Çünkü dolaşımın en uç bölgeleridir.Aşağıdaki fotoğrafta Andy Henderson’un 1 haftalık Everest Dağı tırmanışından indikten donmuş parmakları ile 1 sene tedavi edildikten sonra kangrenden dolayı kesilen parmakları yer almaktadır.

3. Derece Donmalarda risk almamalı hemen hasta en yakın sağlık kuruluşuna yetiştirilmelidir.

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Soğuk Isırığı | Fırat Üniversitesi
• Prof.Dr. Oğuz Çetinkale