Rüzgar yolları nasıl oluşur?

Rüzgar yolları, okyanus akıntıları ve hatta uçaklar bile aynı görünmez güç tarafından yönetiliyor. 2011 yılındaki Katia kasirgasının dev girdabı Coriolis etkisiyle oluşmuştur. Eğer bu rüzgar yolları nasıl oluştuğunu, Coriolis nedir? Küresel rüzgarlar neye göre oluşur?  Dünyanın dönüşü hava akımı yönlerini nasıl etkiler? Kasırgalar nasıl hava girdabı oluşturur? sorularının cevabını merak ediyorsanız okumaya devam edin.

Rüzgar yolları nasıl oluşur?

Rüzgar yolları, okyanusun akıntıları  ve ayrıca uçakların bile aynı görünmeyen güç tarafından idare ediliyor. (2011 yılında dehşet verici Katia kasirgası ile oluşan dev girdabı Coriolis etkisiyle meydana gelmiştir.)

Atmosferin rüzgarları, Coriolis etkisiyle dosdoğru bir yolda ilerlemez. Dünya, eksenin çevresinde döndükçe, üzerinde bulunan havada sapmalar olur. Dönüşün hızı ekvator bölgesinde daha fazladır, çünkü Dünya’nın en geniş yeri orasıdır. Hızdaki bu fark, sapma yaratır.

Örneğin, ekvatordan kuzey kutbuna bir top fırlattığınızda düz bir çizgide gitmez, eğri bir rota izler. Dünya bu şekilde dönmeseydi, üzerinde bulunan hava yüksek basınçlı kutuplardan, alçak basınçlı ekvatora basitçe ileri geri hareket ediyor olacaktı. Bu ilginç karışım Dünya’nın dönüşünün de ilavesiyle, kuzey yarımkürede bulunan hava ekvatordan sağa doğru, güney yarımkürede bulunan hava ise ekvatordan sol istikamete doğru akar. Bunun sonucunda da  işte bu rüzgar yolları meydana gelir.

Okyanuslar üzerinde oluşan dairesel kasırgalar bu etkileşim ile meydana gelir. Siklonların alçak basıncı, havayı merkeze doğru emerek Coriolis etkisiyle dışa bırakır. Bu, kuzey yarım küredeki siklonların neden saatin yönünün tersine, güney yarım küredekilerin neden saat yönüne döndüğünü açıklar. Yüksek basınçlı fırtınalarda veya antisiklonlarda da tersi geçerlidir; kuzeyde saatyönüne, güneyde saat yönünün tersine dönerler.

İşte bu Coriolis etkisi dendiğinde farkına varamadığımız etkisi o kadar önemli ki,  uçakların ve roketlerin yol hesaplamalarında ayrı bir hesap kitap daha yapılmasına neden olur.  Pilotların sapmayı hesablar ve ona göre uçuş rotalarını düzenler. Yoksa tehlike kapıdadır.

Küresel rüzgarlar neye göre oluşur?

Dünyanın dönüşüyle  rüzgarların yönünü ve fonksiyonunu nasıl etki ettiğini biliyor musunuz? Ya da dünyanın dönüşünün etkileri (dünyanın hareketinin sonuçları) nelerdir?

• Jet akımlar. Yüksek rakımlı jet akımları hücreler arasında akar. Bunlar, iklim sistemlerini hareket ettiren güçlü rüzgarlardır.
• Rüzgâr hücreleri. İki yarım kürede de havanın troposferin derinliklerinde dolaştığı üç hücre bulunur.
• Dünya dönüyor. Dünya ekvatorda saatte 1.670 km hızla dönüyor.
• Tropik kasırga. Karayipler’de tropik bir fırtına oluşuyor. Coriolis etkisi girdap sistemine katkıda bulunuyor.
• Ekvator. Dünya üzerinde Coriolis etkisinin hissedilmediği tek bölge burası.
• Hava hareketi. Rüzgar hücrede dolaştıkça, Coriolis etkisi havayı döndürerek ticaret rüzgarları gibi genel rüzgarların oluşmasını sağlıyor.

Ayrıca bakınız

• Doğanın gazabı kasırgaların şiddetleri neden giderek artıyor?