Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri

Polyksena Lahdi (), 1994 yılında Çanakkale ilinin Biga ilçesinin 4 kilometre kadar kuzey doğusundaki, Gümüşçay beldesinin, Kızöldün Tepesinde bulunan, 2 bin 600 yıllık tarihi olan arkeoloji eserleri içinde en iyi olan Lahitlerden biridir. Tarihi eser soyguncuları, mezar hırsızları tarafından içine girilmiştir. Fakat bu soyguncular bulunmuştur. Sonrasında geçici baraka ile korunmaya çalışılmış ama eser uzun yıllar kimsesiz kalmıştır. Günümüzde Çanakkale Arkeoloji Müzesinde sergilenen Polyksena Lahdini, aynı müzenin arkeolog grubu tarafından yapılan kurtarma kazısı ile korunmaya alınmıştır. Kabartmalı frizleri ile Anadolu’da bulunan en iyi ve en eski lahitlerden biridir.

Polyksena Lahdi yazımızın Konu Başlıkları ;

• Polyksena Lahdi Tarihçesi ve Özellikleri
• Polyksena Lahdi Videoları
• Polyksena Lahdi Nerede? Nasıl Gidilir? İletişim ve Ziyaretçi Bilgileri

Polyksena Lahdi Tarihçesi ve Özellikleri

Polyksena Lahdi, Milattan Önce (Milat Nedir?) 6. yüzyıla ait olup, Türkiye’deki en eski lahitlerden biridir. Polyksena Lahdinin uzun kenarına bakıldığında Troia Krallığının kralı Priamos ile kraliçesi Hekabe’nin küçük kızı Polyksena’nın (İng. Polyxena) tanrılara kurban esilmesi tasvirlenmiştir. Üç ayaklı kazanın başında, üç erkeğin kollarına uzanmış Polyksena’nın, dördüncü bir erkek tarafından, Polyksena’nın saçlarını eliyle dolamış ve  boğazından hançerle öldürülmesi anlatılmıştır. Kurban işi yapılırken, tasvirin sol tarafında burnunu tutan yaşlı bir erkek figürü ve arkasında başka bir erkekfigürü vardır. Bunların arkasında ise olaya ağıt yakan 4 genç kızın tasviri vardır. Bu olaylar olurken de bir erkeğin elleri kafasında olayı seyretmesi de gözükmektedir.

Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri | Polyksena Lahdinin ilk bulunduğu zamanki hali

Polyksena Lahdi kurban edilen bu kızın isminden alıntı edilerek yazılmıştır. Bakıldığında genç kızların uzun örme saçları, kulaklarında iri küpeler, Khiton adı verilen ince kumaş giydikleri gözükmekte. Kızların vücut hatları bu elbiselerden dolayı belirgin tasvir edilmiş. Erkekler ise belden bağlı tunik giymiş, saçları kısa ama kafasının etrafında 3 sıralı spiral bukleler vardır. Yüzleri ise yan profilden görülmektedir.

Polyksena Lahdinde toplam 12 figür bulunmaktadır. Öldürme sahnesinin yanında ise yani kısa kenara doğru dönüldüğünde, heykeltıraşın bir tümülüs tasviri yani mezar odası yaptığı gözükmekte. Tümülüsün yanından bakıldığında kurban etme işlemi görülmektedir. Kurban edilen Polyksena’nın üzerinde ince kumaş olan khiton olup, her iki eli çapraz olduğu, elinin bağlı olduğunu göstermektedir. Ortadaki iki erkek birbirine bakmakta, soldaki Polyksena’nın bacaklarını bileklerinden tutmakta ve olaydan uzak görünmektedir. Her bir erkeğin gövdesi önden, kafaları ve bacakları profilden gösterilmiştir ki bu gösteriş biçimi Arkaik Dönem sanatının özelliğidir.

Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri | Polyksena Lahdi şimdi Çanakkale Arkeoloji Müzesinde

Polyksena Lahdinin paralel ikonu British Müzesindeki Tyrrlıenian Amphorasmda görülmekte

Polyksena’nın evlilik yaşına gelmeden ölümünün sahnesini yorumlamak için başka bir eser bulunmuştur. En yakın ikonografik paraleli British Müzesindeki Tyrrlıenian Amphorasmda ( M.Ö. 570- 560) görülmektedir (Reinsberg 2001:fig,5). Bu vazo resminin üzerinde yer alan adlar, kurban edileni ve edenleri tanımlamada büyük rol oynamıştır. Aynı konu Amplıoranın üzerinde resmedilmiştir. Amphora üzerinde sahnenin solunda kurbana bakan Nestor ve Diomedes görülmektedir.

Polyksena, Neoptolemos tarafından babası Akhilleus’un mezarı önünde öldürülmektedir. Tümülüs bu dönem için standart olan yarım yumurta şeklindedir; ve mezarı önünde yer alan üçayak (tripod) Akhilleus’un ölümünde Apollon’un rolüne değinilmek için verilmektedir.

Nestor muhtemelen lahit üzerinde de yer almaktadır. Polyksena’nın ayağını tutan Yunanlı erkeğin, ondan daha kısa görülmekte, ve yaşlı bir adam doğru durmaktadır. Elinde baston taşıyan bu yaşlı adam Nestor olduğu, elini burnuna doğru kaldırmış ve Polyksena’ya bakmaktadır. Khiton ve himation ile birlikte Nestor’un standart ikonografisinin bir bölümünü oluşturmaktadır. Aynı özellikler Priamos içinde uygun olabilir, ama edebi geleneğe göre Priamos, Polyksena’den önce ölmüştür.

Nestor’un arkasında, Polyksena’nın kız kardeşleri olabilecek, yas tutan altı Troia’lı kadın figürü görülmektedir. Grubun en sol ucunda vücudu cinden görülen diz çökmüş bir kadın, ve ayakta duran iki kadın yer alır. Bundan sonra bir başka kadın profilden diz çökmüş olarak verilmekte ve onun arkasında da ayakta duran iki kadın gelmektedir. Bu bölümde kadınlar üzüntü içerisinde dövünmekte ve saçlarını başlarını yolmaktadırlar.

Lahdin bu yüzü ön değil arka yüzüdür. Polyksena mitosuna duyulan ilgi genç bir kızın kurban edilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu konu Yunan’da mitolojiktir. Bu friz ölmüş olan bayanı tam temsil etmemekte, daha çok eğlence, gelin olma sahneleri ölmüş bayanı temsil etmektedir. Bayanlara ait lahitler Arkaik lahitler arasında azdır. Polyksena frizi asıl yüzü oluşturmamasına rağmen resim süslemelerinin anahtarını oluşturur.

Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri | Ağıt yakan kızlar

Kadınlar saçlarını yolmakta, alınlarına, yanaklarına vurmakta, Polyksena’yı gösterip kederle arkalarına dönmektedirler. Erkeklerin hareketleri biraz daha sakindir, onlarda alınlarına vurmaktadır. Bayanların saçları üzüntülerini açıklar, saçları kısmen dağınıktır, omuzlara ve yüze dökülür. Diz çökenler de ise alınlara dökülür. Saçların çekilmesi Homeros’a göre üzüntünün ifadesidir.

Erkeklerin öne taranmış saçları ve arkada bulunan saç topluluğu gizemi ifade eder. Antik yas tutma törenlerinde yas tutma önceliği çok yakın akrabalara düşerdi. Tek tek verilen figürlerde bu görülmektedir. Bu toplulukta en uçta kız kardeşleri Kassandra ve Andromakhe görülür. Anne Hekabe Lahdin ikinci kısa yüzünde yer almaktadır. Ayrıca bunlardan birinin tanınmasını sağlayan ufak bir ayrıntı eksiktir. Erkeklerden birisi ise Kassandra’nın ikiz erkek kardeşi Helenos olmalıdır..

Yas tutanların grubu kurbanın yakınlarından kesin bir biçimde ayrılır. Sağdakiler dinamik ritimlidirler, soldakiler ise resmi karakterleri vardır. Bu kurban ve yas arasındaki farklılıktır ve kurban eden Greklerle, Troialılar’ın farklı iki karaktere sahip olduklarını göstermektedir. Bu uzun khitonlar, uzun saçlı ve sakalsız prototip eski İonlulara mahsustur. Saçlar, giysi ve vücut şekilleri bile atletik kısa saçlı Greklere ters düşmektedir çünkü onların çalıştırılmış vücutları khitonlarının altında kalmaktadır. Hareketli bayan figürlerinin arkasında kalmaktadır.

Okumadan Geçme: Lahit nedir? Lahit Mezar Nedir? Lahitlerin yapılışı ve Lahit türleri nelerdir?

Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri | Polyksena öldürülmeden önce hazırlanıyor

Polyksena Lahdinin Özellikleri

Polyksena Lahdi uzunluğu 3,22 m, genişliği 1,60 m, yüksekliği ise 1.78 metredir. Bir sanduka ve kapaktan oluşur. Kapak üstü büyük, yassı dörtgen mahvalı kiremit tasvirleriyle bezelidir. Onun altında yumurta dizisi boncuk dizisi diş kesimi ve geniş bir silmeden sonra ikinci bir yumurta dizisi yer alır. Kabartmalar lahdin dört tarafını kaplamaktadır. Lahitte işlenmemiş bazı kısımların bulunması bize gömünün tamamlanmadan yapılmış olduğunu gösterir. Muhtemelen tüm lahit boyalıydı. Polyksena Lahdin’de yer alan kabartmaların ana konusunu genç bir kızın ölümü nedeniyle gerçekleşmemiş düğünü oluşturmaktadır. Belki bölgeye hükmeden tiranın evlenmemiş soylu genç kızının mezarıdır.

Türkiye’nin en eski lahdi Polyksena Lahdi Nerede? Tarihçesi ve Özellikleri | Polyksena Lahdinin yan yüzü

Polyksena Lahdi Videoları

Polyksena Lahdi Nerede? Nasıl Gidilir? İletişim ve Ziyaretçi Bilgileri

• Adres: 100. yıl Caddesi No:49 Çanakkale Merkez
• Tel : (0286) 217 65 65
• Faks : (0286) 217 11 05

Pazartesi dışında her gün 08.30-12.30/13.30-17.30 saatlerinde ziyarete açıktır.

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Veysel Tolun, Biga’da Arkeoloji Araştırmaları, Biga Değerleri Sempozyumu (28 Ağustos 2008),
• Polyksena Lahdi, bilinen en eski lahit olduğu için baştan beri araştırmacıların ilgisini çekmiş ve hakkında pek çok yayın yapılmıştır. (Sevinç 1996, Karaosmanoglu 1997, Gilottan 1998, Steuernagel, Isık 1999, Weber 1999, Özgan 2000, Reinsberg 2001, Sevinç 2001, Ateşlier 2001, Schwarz 2001, Pedley 2002, Bakır 2003, Ateşlier ve Öncü 2004, Rose 2006)
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Herakles_Lahitleri,
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr,
• http://www.gumuscay.bel.tr/haberler-277/yasam/722/polyksena-lahiti.