Botoks nedir? Botoksu kim buldu? Botoks hangi hastalıklarda kullanılır?

Çoğu kimse Botoks’u bir kırışıklık düzleştirici olarak bilse de aslında tıpta birçok hastalığın tedavisinde kullanılan çok önemli bir maddedir Botoks. Bu yazımızda sizlere ABD’de Myobloc, AB’de Neurobloc, Türkiye’deki adıyla Botoks nedir? Botoks nasıl bulundu? Botoksu kim buldu? Botoks hangi hastalıklarda kullanılır?

Botoks nedir?

Botoks, Botulinum toxin kelimelerinin baş kısımlarından türetilen, Clostridium botulinum adındaki bir bakteriden alınan proteinden elde edilir.

Botulinum toksini iki farklı Clostridia bakterisi ve Clostridium botulinum bakterileri ile birlikte üretilerek elde edilen ve ortak özellikli 7 farklı nörotoksine verilen genel addır. Bilinen en hızlı etkileşime giren nörotoksin botulinum diyebiliriz.

Botoksun tarihçesi | Botoksu kim buldu?

1817 ve 1822 tarihlerinde  Alman fizikçi ve şair Justinus Kerner tarafından “sausage poison” ve “fatty poison” isimleriyle onu keşfetti.

1870 yılında ise başka bir Alman fizikçi Muller, bunun latincesini bularak, “sausage= botulus” olarak isimlendirdi.

1895 yılında Clostridium botulinum bakterisini ilk defa Emile van Ermengem ayırdı.

1944 yılında Edward Schantz ise ilk defa bu bakteriden toksini ayrıştırdı.

1949 yılında ise botulinum toksinini, Burgen tarafından nöromüsküler faaliyetlerde etki edebileceği ispatlandı.

1973 yılında botoksun farklı versiyonunu bulan A Tipi botoksu (BTX-A), Smith-Kettlewell Institute’den Alan B Scott, maymunlar üzerinde botoks denemelerine başladı.

1980 yılında ise ilk defa insanlar üzeride denendi. Tabi kırışıklık giderici olarak değil şaşılığın tedavisinde denendi. 9 yıl sonra US Food and Drug Administration (FDA) göz şaşılığında 12 yaş sınırı getirdi.

2000 yılında A Tipi botoksu (BTX-A), göz doktoru Jean Carruthers ve cildiyeci Alastair Carruthers isimli evli çift tarafından Vancouver’da kullanıldı. Aradan 2 yıl sonra cilt kırışıklığı giderici olabileceğini FDA onayladı. Aynı zamanda aşırı koltuk altı terlemesi, migren, astım içinde kullanımına onay vermiştir.

Botoks sadece kırışıklık giderici olarak mı kullanılır?

Cilt kırışıklıkları için bölgeye küçük iğnelerle enjekte edilen botoks bir ömür boyu kalıcı değildir. En fazla etkisi 6 ay kadar sürmektedir.

Botoks denilince cilt kırışıklıklarının kaybolması ilk akla gelendir. Fakat botoks ciddi bir ilaç olarak da tıp malzemesi olarak kullanılıyor.

Tıpta strabismus, blefarospazm, reyno fenomeni, tortikoliz, inme, aşırı terleme, beyin hasarı ve serebral palsi hastalarında, spastisite ve tetanoz tedavisinde kullanılmaktadır. Ayrıca yeni karpal tünel sendromu (CTS) tedavisinde de deneme aşamasındadır.

Plastik cerrah Dr.Daniel Maman “Botoks, enjekte edildiği kaslarda felce yol açan botulinum toksin isimli maddenin ticari kısaltmasıdır ve kas sorunları birçok hastalığa eşlik ettiği için Botoks uygulamaları giderek genişlemektedir. Nörolojik problemler olan migren ve Parkinson hastalığı bu rahatsızlıkların başında geliyor” diyor.

Şimdi sizlere Botoksun en çok kullanıldığı 7 rahatsızlıktan kısaca bahsedeceğiz.

Botoks’un cilt üzerinde 6 aya kadar etkisi sürmektedir

1. Botoks Şaşılık tedavisinde kullanılıyor

Botoks’un ilk defa kullanılmaya başlanması 1981 yılında şaşılık tedavisi ile olmuştur. FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) Botoks’un şaşılık tedavisinde kullanımını onaylamıştır.

Botoks, gözü kontrol eden kaslara enjekte edilerek, göz küresini çeken kasların gevşemesi ve şaşı görünüşün azalması sağlanır.

2. Aşırı Terleme ve koku önleme tedavisi

Araştırmalara göre çok terleyen veya vücut kokusunu deodorantlarla bastırmakta zorlanan kişiler için Botoks uygulaması olumlu sonuçlara sahip.

Ter bezlerimizin etrafında ter sıvısını dışarı atmakla görevli düz kaslar bulunur.

Eğer Botoks enjeksiyonuyla bu kaslar felç edilirse normal görevlerini yerine getiremezler.

2007 yılında yapılan bir araştırmada 51 katılımcının koltuk altlarına Botoks enjekte edildi ve tarafsız jüriye enjeksiyondan önce ve sonra örnekler verildi.

Sonuç olarak Botoks enjeksiyonundan sonra ter kokusu daha az rahatsız ediciydi. Aşırı terlemede Botoks tedavisi FDA tarafından 2004 yılında onaylandı.

3. Kronik ağrılar

Botoks, uzun süreli kronik kas ağrısıyla kendini gösteren myofasyal ağrı sendromunun tedavisinde de kullanılır. 2014 yapılan bir araştırmada boyun ve omuz bölgesinde kas ağrısı olan 114 hastaya Botoks enjekte edildi ve ağrılarının azaldığı gözlendi.

Araştırmacı Dr. Andrea, kronik kas ağrısı tedavisinde kullanılan ibuprofen, antiinflamatuvar ilaçlar, fizik tedaviler gibi geleneksel tedavilerin uzun süreli etkilerinin geçici ve öngörülemez olduğunu söyledi.

4. Parkinson hastalığında ağızdan akan tükürükler

Parkinson hastalarında yutmayı gerçekleştiren kaslar da etkilenmiştir ve sık yutkunamayan hastaların ağızlarından salya akar.

Bunu önlemek için 2006 yılında yapılan bir araştırmada 32 Parkinson hastasının tükürük bezlerine Botoks enjekte edildi ve olumlu sonuçlar alındı.

Botoks enjekte edilen hastalar daha az tükürük salgıladı ve haliyle ağızlarından akan tükürükler azaldı. Dahası hiçbir yan etki gözlenmedi.

5. Kronik migren

Atakları geldiğinde karanlık, sessiz odalara çekilmeyi gerektiren migrenin gelişiminde çeşitli kas mekanizmalarının rol aldığı düşünülüyor ve bu yüzden tedavi amacıyla Botoks enjeksiyonu kullanılıyor.

Uzmanlar migreni “ayda 14 günden fazla süren kronik baş ağrısı” olarak tanımlıyorlar. Ayrıca hastalığın aileye, sosyal hayata, iş yaşamına da etki ettiğine dikkat çeken FDA yetkilileri, 2010 yılında Botoks tedavisini migren için onayladılar.

Tedavi 12 hafta boyunca baş ve boyun bölgesine Botoks enjeksiyonundan oluşuyor.

6. Aşırı aktif mesane

Bu rahatsızlıkta uyarı olmaksızın sık sık kasılan mesane idrar yapma isteği uyandırır; bazen de idrar sızmasına neden olur.

Ancak mesaneye uygulanan Botoks ile kaslar gevşer ve mesanenin rahat bir doluma uygun hale gelmesi sağlanır.

Böylece hasta devamlı tuvalete gitmek zorunda kalmaz.

2013 yılında FDA aşırı aktif mesane tedavisinde klasik yöntemleri kullanmayan veya kullanıp da fayda göremeyen hastalar için Botoks tedavisini onayladı.

7. Depresyon

Botoks’un bu geniş kullanım olanağından elbette ki psikiyatri de yararlandı.

2014 yılında yapılan bir araştırmada 74 depresyon hastasının kaşlarının arasına Botoks veya plasebo (etkisi veya yan etkisi olmayan, psikolojik yönden iyileşmeye yol açan maddeler) enjekte edildi.

6 haftalık tedavi sonrası Botoks grubunda belirtilerde % 47’lik düzelme görülürken, plasebo grubunda % 21’lik düzelme görüldü. Araştırmacılara göre ruh halinde gözlenen çeşitli mekanizmalar bu iyileşmeye yol açmış olabilir.

Örneğin kaş çatmak depresyon belirtisi olarak yorumlanır. Tedaviden sonra azalan kaş çatıklığı ile hastalar kendilerini daha iyi hissetmiş olabilir.

Ancak depresyon tedavisinde Botoks kullanımı hâlâ daha FDA onayı almış değildir.

Ayrıca Bakınız

• Botoks ve Dermal dolgularda artışın sebebi Sosyal Medya baskısı