Amasra’nın Amastris Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Amastris yada Amartis, Paphlagonia Antik Kentleri grubunda, günümüzde Bartın ili, Amasra ilçesinde bulunan antik bir kenttir.

Paphlagonia Antik Kenti Amastris

Amastris Antik Kenti Tarihçesi 

Şimdiki  Amasra’nın yerinde, Milattan Önce 9.yüzyılda, adı Hellenlerce Sesamos olarak anılan bir kentin varlığını İliyada’dan öğrenmekteyiz. İliyada’ya göre; kentin varlığı Troia Savaşı (Milattan Önce 1200) dönemlerine kadar uzanmaktadır.

Ancak sözü edilen kent, Hellenlerin Marmara Denizi ve Karadeniz kıyılarında yavru kentler kurduğu dönemde (İÖ.7.yüzyıl) Yunanistan’dan gelen Megaralı göçmenlerin eline geçerek bir Hellen kenti olmuştur. Asıl kenti yeni yapılarla donatarak geliştirerek kendi adını veren ise Kraliçe Amastris’tir.

Adını Kraliçe Amastris’ den alan ve M.Ö.3.yüzyıla kadar Sesamos adıyla anılan kentin ilk kurucusu, Roma Cumhuriyeti döneminin Yunan tarihçi, coğrafyacı ve filozof ( MÖ 64 – MS 24) Strabon’a göre, Amazonlar’dır. M.Ö. 12.yüzyılda Fenikeliler Sesamos’u Sayda kolonisi yapmışlar, M.Ö. 8.yüzyılda da kent, İon kolonisine katılmıştır. M.Ö. 580’de Lidyalılar, 547’de Persler kente egemen olmuş, Perslerin döneminde yapılan “Antalkidos Barışı” ile ilk kez otonom bir yapıya kavuşmuştur.
Büyük İskender’in Pers İmparatoru III.Dareios’u yenmesi üzerine hanedanlıklar arası evlilik nedeniyle, M.Ö. 306’da gelindiğinde Dareios’un yeğeni Amastris, bu kente, çocukları da Herakleia’ya yönetici olmuşlardır.

Amastris, Heraklia Pontika (Karadeniz Ereğlisi) Tyranı Dionysos ile evlendi, kocasının ölümü üzerine, küçük yaştaki oğlu adına yönetimi eline aldı. MÖ. 301’de Lysimakhos ile evlenmiş, onunla 2 yıl kadar evli kaldıktan sonra ayrılıp Herakleia Pontika’ya dönmüş yeniden yönetimin başına geçmiş, kendi adına paralar bastırmıştır.

Ancak sonunda oğulları tarafından (Milattan Önce 288) öldürülmüştür. Bu olay üzerine Lysimakhos Ereğli’yekuş kayası gelerek Amestris’in oğullarını öldürtmüş ve Amastris’in küçük devletinin yönetimini de halka bırakmıştır.

M.Ö. 70 – M.Ö. 395 yıllarında Romalılar Amastris kentine egemen olmuşlar ve dönem içinde Nicomedia-Amasia hattından bir yol bağlanarak kente, Form, saray, şeref yolu, 5 bin kişilik Tiyatro, akropol, tapınaklar ve Kuşkayası Yol Anıtı yapılır.

M.S. 395’de Amastrist Doğu Roma sınırları içinde kalan Bizans’ın egemenliği altına girmiştir.Bizanslıların egemenliği döneminde yol şebekesi onarılmış, kale tahkimi yapılmıştır. Bu arada gemi yapımcılığı da geliştirilmiştir.

Amasra’nın Amastris Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Pontus Krallığı ve Amastris

Ariobarzanes (Pontus) (Eski Grekçe: Ἀριoβαρζάνης; hükümdarlık dönemi: MÖ 266 – yak. MÖ 250) Pontus Krallığı krallarından ikincisidir ve babası Pontus Kralı I. Mitridat Ktistes öldüğünde tahta çıkmıştır. MÖ 250 ile MÖ 240 arasında kati olarak bilinmeyen bir tarihte öldü.

O zaman Paflagonya’da (günümüz Türkiye’sinin Orta Karadeniz Bölgesi) “Amastris” adlı önemli bir liman olan Amasra’ya hücum edip bu kenti eline geçirdi.Babası I. Mitradat, kendi ölmeden önce, 12 yıl evvelden Anadolu’ya göçmüş olan Kelt Galatların desteği ile, Anadolu’yu istilaya gelmiş olan Ptolemaios II Filadelfos’un Mısır’dan gelen ordusuna karşı gelip, onları Anadolu’dan çıkarma politikasına karar vermiş, bu politikayı uygulamaya başlamıştı. Ariobarzanes de babasının bu politik uğraşına devam etti.[2]

Ariobarzanes öldüğünde yerine daha yetişkin olmayan oğlu II. Mitridat tahta geçti.(Önce gelen: I. Mitridat Ktistes Pontus Krallığı MÖ 266 – MÖ 250  | Sonra gelen: II. Mitridat)

Pontus devletinin kralı VI. Mithridates’in Roma’ya karşı giriştiği savaşta yenilmesi üzerine, Pontus krallığı yıkıldı. Romalı komutan Pompeius’un getirdiği yeni düzenlemeyle, eski Pontus krallığı ülkesinin Anadolu’da, Kızılırmak batısındaki, Paphlogonia’daki parçası, Roma Cumhuriyetine katıldı. Amastris Romalıların egemenliği döneminde, Bithynia-Pontus ilinin Pontus bölümü başkenti olmuştur.
Anadolu’da Türk yayılması bu yöreye kadar ulaşınca Bizans İmparatorluğu Amastris’in Türklere karşı korunmasını sağlamak amacıyla kentin yönetimini Cenevizlilere bırakmıştır.

Amasra’nın Amastris Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Amastris Antik Kentindeki Kalıntıları

Amastris Antik kentinden günümüze gelebilen kalıntılar Gymnasion kalıntısı, bugün Müzenin güneyinde kalan Bedesten kalıntısı ve Tiyatro  kalıntılarıdır.

Antik Tiyatro, Amasra Müzesi  ile bedesten kalıntısı arasında, bugünkü mezarlığın yanındadır. Tiyatronun mağarasından günümüze herhangi bir kalıntı gelememiştir. Pek çok sayıda Ortaçağ kale surlarının yapımında kullanılan, çeşitli İlkçağ yapı kalıntıları bulunmaktadır.

Bartın-Amasra yolunun doğu yanında ve az üstünde ise Kuşkayası denilen anıt bulunmaktadır. Kabartma anıtın sol yanında, İmparator Cladius’un (MS.41-54), başı günümüze kadar gelememiş bir kabartması bulunmaktadır. İmparatorun kabartması üzerinde ise bir yazıt bulunmaktadır.

Amasra’nın Amastris Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Amastris Antik Kenti Kazı ve Yüzey Çalışmaları

Kazı ve yüzey çalışmaları ile ilgili tüm raporlar. KAZI SONUÇLARI – Kültür Varlıkları

Amastris Antik Kenti Nerede | Nasıl Gidilir

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Adem Işık | Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi | TTK | 2001
• Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası | Prof. Veli SEVİN, TTK | 2001
• Prof. Dr. Sümer ATASOY, Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,
  Edirne/TÜRKİYE.
• Necdet Sakaoğlu | NTV Tarih Kurulu
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr/ | Antik Kentler
• Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Anadolu Uygarlıkları
• Yrd. Doç. Dr. Özkan ERTUĞRUL, Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi
  Bölümü, Edirne/TÜRKİYE