Evrim zekanın bir yansıması mı? Doğal tümevarım nedir?

Evrimin evrimi mümkün mü? Evrim öğrenebilir mi? Evrim zekanın bir yansıması mı? Doğal tümevarım nedir?

Evrim zekanın bir yansıması mı? Doğal tümevarım nedir?

Yeryüzünde yaşam 3.8 milyar yıl önce ortaya çıkışından bu yana geçen süre içinde, nasıl böylesine göz kamaştırıcı ve karmaşık bir yapıya dönüştü?

Bu sorunun herkesçe kabul gören yanıtı, bir yığın yaşam biçiminin var olmasının çok sayıda gelişigüzel genetik mutasyonların aynı anda meydana geldiği ve bunun da doğal seçilimin çok sayıda prototipin aynı zamanda sınanmasına olanak tanıdığı anlamına geldiği yönündedir.

Ne var ki, kimi bilim insanları bunun çok farklı bir başka açıklaması da olabileceğine dikkat çekiyor: Evrim öğrenebilir.

Bu görüşün temelinde bilgisayar bilimi yatıyor. Bilgisayarlar algoritmalardan yararlanmak suretiyle zekayı kopya edebiliyor ve yeni çıktılar üretmek için var olan bilgileri yenileriyle birleştiriyorlar.

Örneğin, Bayes güncellemesi adı verilen basit bir algoritma, çok sayıda önermeden yola çıkıyor ve yeni bilgiler kullanıma girdikçe bunların en iyi olanlarına yöneliyor.

Benzer biçimde, doğal seçilim de çevreden gelen yeni bilgileri en uyumlu canlıların yararına birleştirir. Britanya Southampton Üniversitesi’nden Richard Watson, neler olup bittiğini anlamak amacıyla bu süreçte etkili olan mekanizmaları araştırmaya karar verdi.

Evrimsel açıdan, geçmişle ilgili bilgiler uyumlu bireylerin yavrularına geçen genler aracılığıyla aktarılırlar. Ancak oldukça yeni bir görüşe göre, genler belirli özellikler “için” kodlama yapmazlar.

Genler bir takımın oyuncularıdırlar ve başka genler tarafından düzenlenen etkinlikleri bir bağlantılar ağı oluşturur. Doğal seçilim, seçimini en iyi işleyen bağlantılardan yana yapar.

Watson’a göre, bu süreç tıpkı beynin öğrenme sürecini andırır. Beyin, yapıları öğrenmeyle biçimlenen ve öğrendikçe güçlenen sinir hücrelerinin oluşturdukları ağlardan oluşur.

Beyin yalnızca belli sorunların çözümlerini öğrenmekle kalmayıp, daha önce hiç karşılaşmadığı sorunları çözmek için de genelleme yapar. Bunu yeni sorunlarla eskileri arasındaki benzerlikleri bulup, ardından daha önceki çözümlerin yapı taşlarını yeni bulduğu çözümlerle birleştirmek suretiyle yapar. Bu sürece tümevarımsal öğrenme adı verilir.

Peki, gen ağları da tümevarım sürecini becerebilirler mi?

Becerebildiklerine inanan Watson ve arkadaşları bunun için genleri birleştirecek bir enerjiye gerek olduğunu, çünkü bunun başarılması için proteinlerin üretilmesi gerektiğini belirtiyorlar. Bu yapı taşları farklı biçimlerde yeniden birleştirilerek yaşamda güçlük yaratan sorunlara yeni çözümler getirilir.

Evrimle ilgili bu görüş çok daha geniş kapsamlı sonuçları beraberinde getiriyor. Öncelikle bu görüş doğal seçilimin uygun toplulukları değil de bireyleri desteklemesine karşın, tüm ekosistemlerin nasıl uyum sağlayacak biçimde evrildikleri konusuna açıklık getirebilir.

Ekosistem içindeki canlıların arasındaki bağlantıları bir ağ olarak düşünün. Watson ile Southampton Üniversitesi’nden meslektaşı Daniel Power’in oluşturdukları bilgisayar modeli bu ağların da tümevarımla öğrenebildiklerini ortaya koyuyor. “Bir ekosistem doğal seçilimle değil, doğal tümevarımla uyum sağlayabilir,” diyor Watson.

Watson’un bu görüşü kafa karıştırıcı bir soruyu gündeme getiriyor: Doğal tümevarım en güçlünün yaşamda kalmasıyla bağlantılı olmadığına göre, neyle ilgili olabilir? “Evrim üstün gelmekten çok, bilginin ortaklaşa oluşturulmasıyla ilintili bir süreç olabilir,” derken, Watson evrim konusuna tümden farklı bir bakış açısı getiriyor. (https://www.newscientist.com/article/mg24733010-800-evolution-is)

Ayrıca bakınız

• İnsan evrimi günümüzde de devam ediyor mu?