Roma döneminde yapılan ve asırlardır ayakta kalan surların nasıl ayakta kaldığı birçok bilim adamı tarafından takibe alınmıştı. Ayrıca Roma İmparatorluğundan ayrılan Bizans İmparatorluğu zamanında yapılan Surlarda halen güçlü. Sadece ayakta kalmak değil, yıllar geçtikçe daha da sağlam oluyor. Bunun nedeni ince bir araştırma sonucu belli oldu. Şimdi size Roma ve Bizans döneminden kalan surların ayakta kalmaları için geçmişte uygulanan harç malzemesi hakkında bilimsel araştırma sonuçlarını yayınlayacağız. Ayrıca günümüze dek gelen Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinin asırlık tarihi eserleri halen nasıl dimdik ayakta olduğunu da sizler için araştırdık.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Roma İmparatorluğunun hakim olduğu topraklar

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar neden bu kadar güçlü? Sırrı çözüldü!

Bilim insanları, Roma İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu döneminde yapılan ve yüzlerce yıl boyunca ayakta kalan duvarların kimyasını çözdü.

Romalıların yaptığı ve halen günümüze kadar gelen antik deniz surlarında, kayalar kireç taşı ve volkanik külden oluşan bir tür beton harcıyla örülüyor. Uzmanlar, volkanik materyalde ki elementlerin deniz suyuyla nasıl bir tepkimeye girip, yapıyı daha da sağlamlaştırdığını keşfetti.

Araştırmacılar buluşlarının, daha çevre dostu inşaat malzemeleri kullanılmasının, kalıcı ve doğal yolunun önünün açılabileceğine inanıyor.

Zamanla aşınan modern beton karışımın tersine, özellikle deniz suyuyla karşılaştığında zamanla güçlenen Romalıların kullandığı karışım, uzun süredir bilim insanlarının çözmeye çalıştığı bir sırdı.

Daha önceki testlerde, antik Roma deniz surları ve limanlarından alınan örneklerde nadiren bulunan alüminyum tobermorit adlı bir karışım bulunmuştu.

Uzmanlar, bu güçlendirici maddenin, karışımın deniz suyuyla karşılaştıkça ürettiği ısı sayesinde, kireç taşının içinde kristalize olduğuna inanıyor.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Asinaria Kapısı- Roma

İçlerinde Büyüyen kristaller var!

Araştırmacılar, elektron mikroskopları kullanarak karışımdaki elementlerin dağılımını daha ayrıntılı bir şekilde inceledi. Ayrıca iki farklı teknik daha kullanarak karışımın kimyasını çözmeye çalıştılar.

Uzmanlar, karışımın dokusunda önemli miktarda tobermoritin, fillipsit adlı bir başka mineralle birlikte büyüdüğünü söylüyor. Bilim insanlarına göre, deniz suyuna uzun süre maruz kalması bu kristallerin zamanla büyümesini, betonu sağlamlaştırmasını sağlıyor ve çatlakların oluşmasını önlüyor.

Ancak uzmanlar, Roma duvarlarının yeniden yapılmasının çok zor olabileceğini söylüyor.

Bunun başlıca nedeninin uygun volkanik kayaların bulunmaması ve Romalıların karışım tarifinin bilinmemesi olduğu belirtiliyor. Doğru tarifin bulunmasının yıllar sürecek deneyler gerektireceği vurgulanıyor.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Londra surları halen ayakta

Günümüze gelen tarihi eserlerin ortak yapı malzemesi Horasan Harcı

Antik Yunan’dan Piramitlere, piramitlerden Roma ve Bizans dönemi eserlerinden tutun Osmanlının bize bıraktığı tüm tarihi yapılarda özellikle Horasan harcı adında bir teknik kullanılmış.

Günümüzde son teknoloji, beton sistemleri kullanılmasına rağmen 50 yada 60 senede perte düşen binalarımız varken, nasıl olur da koskoca tarihi 1500 sene geçmiş yapılar halen ayakta kalabiliyor? Nasıl bir bütün durabiliyor?

Antik dönemde Çimento bulunmamıştı. Fakat yapılan binalarda sağlamlık çok iyiydi. Antik Yunan döneminden Çimentonun bulunmasına kadar olan dönemde Horasan harcı adında bir teknik kullanıldığı belirlendi. Horasan şimdiki İran’ın sınırlarında olan bir şehir. Buradan yayıldığı için ismi bir çok uygarlıkta farklı olduğu gözlemlendi. “Horasan” kelimesi İran’ın doğusunda yer alan Horasan bölgesinden geliyor. Horasan harcı Roma döneminde “cocciopesto”, Hindistan’da “surkhi”, Araplarda “homra” adıyla bahsedilmektedir.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Fransa’da bulunan Pont de Gard

Horasan adındaki toz karışımın içinde ise, öğütülmüş kiremit, çömlek ve tuğla gibi pişmiş kilden elde edilen malzemeler var. Horasan harcı oluştururken su ve kirecin yanında bazı katkı maddeleri de bu karışımın bir arada tutunmasını sağlıyor. Bağlayıcı olarak bazılarında kum bazılarında fındık büyüklüğünde tuğla ve kiremit parçaları olduğu görülüyor.

Horasan Harcı Bizans döneminden gelen Ayasofya Camii ve Su Kemerleri ve Osmanlı dönemindeki örnek yapılardan bazıları olan Rumeli Hisarı, Süleymaniye Camii ve Külliyesi, Kemer ve Hamamlarda da görülmekte. Osmanlı tarihinde Horasancı adında usta duvarcı grupları, hem bu harcın yapımı ve kullanılmasında kullanılıyordu.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Bizans dönemine ait Topkapı Surları halen ayakta

Asur Medeniyetindeki yapılar ve Meşhur mısır piramitlerinden Giza’da da Horasan Harcı örneklerine rastlandı. Sanki tek taştan yapılmış gibi, yani yapay taş gibi duran Horasan Harcının içindeki bağlayıcı maddelerle yapılması onu doğal bir yapı olarak gösteriyor. Bu yüzden Çimento Harcı yada Kireç Harcı asla Horasan Harcı ile bir tutulamıyor.

Horasan Harcı içinde kırma taş, tuğla ve kiremit kırıkları, çakıl taneleri, kum gibi dolgu maddelerini birbirine bağlayarak bir taş görünümü elde ediliyor. Fakat bu bağlayıcı maddelerin içinde “agrega” adında yapay birleştiricelerde var. Mesela Volkanik Küller yada taş tozları, mermer tozu da olabilir. Bazı rivayetlere göre yumurta akı kullanıldığı söylenir. Özellikle Mimar Sinan’ın yapılarında Deve kuşu yumurtası atıldığı söylenmekte ama bir kanıt bulunmamaktadır.

Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir? | Süleymaniye Camii

Horasan harcı kıyılardaki yapılarda çokça kullanılmasının sırrı ne?

Deniz suyuna ve ıslak mekanlarda da Horasan Harcı çok iyi bir yapı malzemesi. Mesela Hamamlarda buharın yada yüksek nemin yoğunlaşıp sıvaya vereceği zarar Horasan Harcı ile giderilmiş. Teknik olarak normal çimentolu kireçli tozlar ile su kimyasal bir reaksiyonla katılaşır. Sıvının içerdiği kireç kalkerleşir ve gözenekler suyun içinde tekrar çökelir. Bundan sonra ayrışarak ayrı sıvı tabakaları meydana gelir. Bunları birbirine bağlayan ise çöken kalsiyum karbonattır. Sıvının içinde de aynı oluşum tekrarlanır. Tuğlaların üzerine sürüldüklerinde, yapışma bu çökeltilerle tekrarlanır. Böylece sıva tuğlaya iyice yapışır ve kopmaz. Diğer taraftan Horasan Harcı da aynı mantıkta yapıştığı fakat Çimento dan daha etkin olduğu için daha iyi ve uzun süreçte daha kalıcı olur.

Deniz kenarlarında görülen tarihi Osmanlı camilerinde kireçli ve ince kumun karıştırılması ile elde edilen Horasan Harcının 3 ölçek tuğla kırıklıklarına 1 ölçek Kireç mantığında hazırlanmış. Horasan tozundan elde edilen harcın ise kirecin toplam sıva ağırlığının yarısını oluşturur. Böylece daha çok gözenek elde edilmiş ve deniz suyuyla temas etse de içindeki çökeltiler daha da çökmelerine, böylece daha güçlü olmasını sağlamaktadır.

Ayrıca Bakınız

• Yıllardır Tartışma Konusu Olan Mısır Piramitlerinin Sırrı Nedir?